SOĞUK ZİNCİR

“Soğuk zincir” istenilen miktarda etkin aşının,ihtiyacı olan kişilere doğru sıcaklıkta ulaşmasını sağlayan,insan ve malzemelerden oluşan sisteme verilen addır.Aşılar çok sıcak veya soğuk ısılara maruz kaldıklarında etkinliklerini kaybeden maddeler oldukları için soğuk zincir sistemi gereklidir.Kullanılan aşılar etkin değilse aşı uygulamanın hiçbir anlamı yoktur.

Soğuk Zincir sisteminin iki temel bileşeni şunlardır;

• Aşı depolamayı ve dağıtımını yönetecek insan

• Aşıların depolanmasında ve dağıtılmasında kullanılacak malzeme

İnsanlar soğuk zincir sisteminin son derece önemli bir parçasıdır.En iyi ve en modern araç-gereçler mevcut olsa bile,eğer insanlar,araç-gereçleri gerektiği gibi kullanamıyorlarsa soğuk zincir etkili olmayacaktır.

Aşının üreticisi ile aşının uygulanacağı kişi arasında bir çok adım vardır.Aşı teslim alınırken,buzdolabında veya soğuk hava depolarında depolanırken,bir yerden bir yere nakledilirken,yani soğuk zincir siteminin bütün aşamalarında doğru sıcaklıkta tutulmalıdır.Aşıların bağışıklık vermeleri için,üretim merkezinden sahaya soğuk zincir içinde gönderilmeleri son derece önemli bir husustur.Bunlara uyulmadığı taktirde aşının antijenik gücü azalır veya hiç kalmaz.Aşının gönderildiği yerde buzdolabında saklanması gerekmektedir.Aşı stokları buzdolabında,alınan her yeni seri en altta,en eski seri en üstte olacak şekilde yerleştirilmelidir.Böylece en eski seri aşının kullanılması sağlanmış olacaktır.Buzdolabına etkinliği,buzluk bölümlerinde buz oluşumu sonucunda azalma gösterir.Bu nedenle,buzdolapları düzenli olarak çözdürülmelidir.Buz çözdürme işleminin periyodu çevre ısısına,rutubet oranına,aletin tip ve durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir.Kapılar mümkün olduğunca az sıklıkta açılmalı ve gereğinden fazla açık tutulmalıdır.Buzluk bölümleri haftada bir kez kontrol edilmeli ve eğer 1 cm’den kalın buz tabakası oluşmuşa çözdürülmelidir.Çözdürme işlemi esnasında,buzdolabının iç kısmındaki duvarlarında ve özellikle lastik kısımlarında küf oluşumunu engellemek için ılık deterjanlı su ile yıkamak gerekir.Sıcak bölgelerde direkt güneş ışığı almayan ve hava akımı olan yerlere koymak gerekir.

Aşılar sahaya bir termos veya buz kutusunda götürülmelidir.Aşı şişeleri daima buz ile kaplı olacak şekilde paketlenmelidir.Bu ekipmanlar naziktir ve daima iyi korunan yerlerde taşınmalıdır.Çarpma,vurma,ısı ve güneş ışığından korunmalıdır.Buz kutuları kurutulduktan sonra ağzı açık olarak saklanmalıdır.Böylece küflenmesi önlenmiş olur ve iyi bir muhafaza sağlanır.

Aşılama bölgesine gidildiğinde buz kutuları ve termoslar güneşin altında durdukça ısınacak olan araçların içerisinde bırakılmamalıdır.Gölgede ve darbelerden uzak bir yerde konuşlandırılmalıdır.Aşılama bitinceye kadar düzenli olarak, üzerlerine güneşin gelip gelmediği kontrol edilmelidir.

Gerek ölü gerekse canlı aşılar,ısı ve ışıktan etkilenmektedirler.Ölü ve canlı bakteriyel aşılar +2/+8 C’ler arasında saklanmalıdır.Viral aşılarda ise bu ısı aralığı -15/-20 C’ler arasıdır.uygun olmayan muhafaza koşullarında aşıların antijenik özellikleri çok zarar görür.Özellikle köy koşullarında yapılan aşılama çalışmalarında buna çok özen gösterilmelidir.Sıvı haldeki aşılar kutularında ve gölgede tutulmalı,enjektöre her çekişte homojen hale getirmek için aşı şişesi kuvvetle çalkalanmalıdır.Aşı enjektöre çekildikten sonra şişe kutudaki yerine konulmalı,üzeri bir kağıtla örtülmelidir.Kuru(liyofilize)aşıların sulandırılmaları esnasında iyice erimesi ve homojen hale gelmesi sağlanmalıdır.Aşılama sonrası yarım kalan şişeler tekrar kullanılmak üzere saklanmamalı ve biten aşı şişeleri ile birlikte imha edilmelidir.

SOĞUK ZİNCİRİN YAPISI:

Soğuk zincir birbirini tamamlayan iki bölümden oluşur:

• Yerleşik zincir.(Soğutucular)

• Hareketli zincir (İzotermik kutular buz kutuları)

Sağlık Müdürlüğü olarak biz, soğuk zincir sistemi üzerinde titizlikle durmakta;bölgemiz sağlık ocaklarında dolaplarımızla aşı ve serumların uygun ısılarda depolanmasını günlük olarak takip etmekteyiz.Soğuk zincir düzeninin aksamaması için,aşı bulunduran eczane,ecza depoları,sağlık ocakları ve hastanelerde soğuk zincir sorumlularınca aşağıda genel çerçeve içerisinde belirtilen soğuk zincir kurallarına,özellikle özen göstermeleri en büyük dileğimizdir.

Bu amaç doğrultusunda lütfen;

1-Aşı ve serumları kesinlikle dondurmayınız.

2-Buz aküsü ve buz kalıplarını daima sevkiyat için hazır bulundurunuz.

3-Aşıları raflara aralıklı diziniz.Böylelikle soğuk hava dolaşımı engellenmeyecektir.

4-Buzdolabınızı aşırı doldurmayınız,daha fazla miktarda aşı ve seruma ihtiyacınız varsa bir başka dolap edininiz.

5-Buzdolabı kapısını sık sık açmayınız.her seferinde soğuk ve sıcak hava yer değiştireceğinden,dolap ısısı yükselecektir.Buzdolabınızın daha fazla çalışması ve yıpranması durumunda aşılar kümülatif ısı artışıyla karşılaşacaklardır.Lütfen,meşrubat ve yiyecek maddelerini aşı dolabına koymayınız.

6-Buzdolabında termometre bulundurunuz.Olası ısı artışlarını günlük olarak takip etmek için buzdolabınızın orta rafında bir termometre bulundurunuz,gerekiyorsa termostat ile dolap ısısını ayarlayınız.

7-Buzdolabı kapağına aşı koymayınız.

8-Buzdolabını direk güneş ışığı almayan bir yere ve duvardan 20 cm uzağa yerleştiriniz.Böylelikle ısıyla temas azalacak ve motorun havalanması için gerekli mesafe bırakılmış olacaktır.

9-Buzluk kısmının karlanmamasına dikkat ediniz.Karlanma 0.5 cm’i geçtiğinde dolabın soğutma güç 1/2 oranında azalmaktadır.Başka bir deyişle aynı soğukluğu sağlayabilmek için motor iki misli uzun süre çalışmak zorunda kalacaktır.

10-Buzdolabı ısısının 0 C’nin altına düşüp düşmediğini izleyiniz.Bunun için en basit yöntem bir laboratuar tüpünün su ile doldurularak,ağzının plastik bir kapak ile sıkı sıkıya kapatılması ve bu tüpün üst rafta uygun bir yere yerleştirilmesidir.Dolap ısısı belli bir süre içinde olsa 0 C’nin altına düştüğünde su donacağı ve genleşeceği için tüpü patlatacaktır.Bu durumda ,dondurulması gereken aşıları satmayınız ve kullanmayınız.

11-Elektrik kesintilerinde dolap kapağını açmayınız.Bu şekilde 24 saatlik elektrik kesintilerinde bile dolap içi ısısı sabit kalabilecektir.

12-Sevkiyat için paketleme kurallarına uyunuz.Aşı sevk edilirken,mesafenin uzunluğu,iklim ve ısı özellikleri ve sevkiyatta geçecek süre göz önüne alınıp yeterli buz aküsü konularak paketleme yapılmalıdır.Buz aküleri,aşı ile temas etmemelidir.Çünkü buz aküleri aşıları soğutmak için değil,aşının dolap içindeki ısısının korunması için konulmaktadır.Aşılar buz aküleri ile temas ettiğinde donabilir.DİKKAT! ( Örneğin;D.B.T, T.T , HEPATİT-B, D.T. )Bu nedenle aşı ve buz aküleri arasına karton veya mukavva konulması önerilmektedir.

13-Tüm biyolojik ürünler,özellikle liyofilize aşılar sulandırıldıktan veya açıldıktan hemen sonra kullanılmalıdırlar.Multidoz (10 ve 50 dozluk ) halinde bulunan ürünler ise,tercihen en çok 8 saat içerisinde tüketilmelidir.

UNUTULMAMALIDIR Kİ,HİÇBİR ŞEY AŞI UYGULAYAN KİŞİNİN ETKİNLİĞİ KONUSUNDAKİ ŞÜPHESİNDEN DAHA MORAL BOZUCU OLAMAZ.